Kesakitan adalah sesuatu yang dialami oleh semua orang, dan ubat penahan sakit, atau analgesik, digunakan secara meluas untuk melegakannya. Di Malaysia, terdapat pelbagai jenis ubat penahan sakit yang tersedia, dan mengetahui cara ia berfungsi serta potensi kesan sampingan boleh membantu anda menggunakannya dengan bijak.
1. Paracetamol (Panadol)
- Kumpulan: Analgesik bukan opioid
- Cara berfungsi: Paracetamol mengurangkan kesakitan dan demam dengan bertindak pada otak untuk menurunkan suhu dan mengubah cara badan merasai kesakitan.
- Kegunaan biasa: Kesakitan ringan hingga sederhana (sakit kepala, sakit otot, sakit gigi), demam.
- Kesan sampingan: Secara amnya diterima baik, tetapi dos tinggi dalam tempoh masa yang singkat boleh menyebabkan kerosakan hati.
- Komplikasi: Penggunaan berterusan atau dos berlebihan boleh menyebabkan kegagalan hati yang teruk.
2. Ubat Anti-Radang Bukan Steroid (NSAID)
- Contoh: Ibuprofen, Aspirin, Diclofenac, Asid Mefenamik
- Cara berfungsi: NSAID menyekat enzim yang dipanggil COX-1 dan COX-2, yang bertanggungjawab dalam keradangan, kesakitan, dan demam.
- Kegunaan biasa: Artritis, sakit belakang, senggugut, sakit kepala dan kesakitan berkaitan keradangan.
- Kesan sampingan: Kerengsaan perut, ulser, masalah buah pinggang, risiko pendarahan meningkat.
- Komplikasi: Penggunaan jangka panjang boleh menyebabkan pendarahan gastrousus, kerosakan buah pinggang, dan peningkatan risiko masalah jantung.
3. Inhibitor COX-2 (Celecoxib)
- Contoh: Celecoxib (Celebrex), Etoricoxib (Arcoxia), Parecoxib
- Cara berfungsi: Ubat ini khusus menyekat enzim COX-2, yang terlibat dalam keradangan dan kesakitan, sambil mengekalkan COX-1 (yang melindungi lapisan perut). Ini menjadikannya lebih lembut pada perut berbanding NSAID tradisional.
- Kegunaan biasa: Artritis, kesakitan kronik, sakit kepala, dan keadaan keradangan.
- Kesan sampingan: Boleh menyebabkan ketidakselesaan perut tetapi secara amnya kurang berkemungkinan menyebabkan ulser berbanding NSAID lain.
- Komplikasi: Penggunaan jangka panjang boleh meningkatkan risiko masalah kardiovaskular seperti serangan jantung atau strok, terutamanya dalam dos yang lebih tinggi.
4. Opioid
- Contoh: Codeine (dalam sesetengah ubat batuk), Tramadol
- Cara berfungsi: Opioid mengikat reseptor opioid di otak dan saraf tunjang, menyekat isyarat kesakitan daripada sampai ke otak.
- Kegunaan biasa: Kesakitan sederhana hingga teruk (selepas pembedahan, kecederaan, sakit kanser).
- Kesan sampingan: Mengantuk, pening, sembelit, loya.
- Komplikasi: Penggunaan opioid boleh menyebabkan ketagihan, toleransi (memerlukan dos yang lebih tinggi), dan dalam sesetengah kes, dos berlebihan dan kemurungan pernafasan.
5. Analgesik Topikal
- Contoh: Gel Diclofenac (Gel Voltaren), Krim Capsaicin
- Cara berfungsi: Sapuan pada kulit, ubat ini berfungsi dengan mensasarkan kesakitan setempat. Diclofenac mengurangkan keradangan, manakala capsaicin mengurangkan bahan kimia yang terlibat dalam penghantaran isyarat kesakitan.
- Kegunaan biasa: Sakit sendi dan otot (osteoartritis, terseliuh).
- Kesan sampingan: Iritasi atau kemerahan kulit.
- Komplikasi: Jarang berlaku, tetapi penggunaan berlebihan boleh menyebabkan sensitiviti atau iritasi kulit.
6. Kortikosteroid
- Contoh: Prednisolone, Dexamethasone
- Cara berfungsi: Ubat ini meniru steroid semula jadi badan, mengurangkan keradangan dan tindak balas imun.
- Kegunaan biasa: Keadaan keradangan yang teruk (artritis, gangguan autoimun).
- Kesan sampingan: Peningkatan berat badan, perubahan mood, gula darah tinggi.
- Komplikasi: Penggunaan jangka panjang boleh menyebabkan osteoporosis, tekanan darah tinggi, dan peningkatan risiko jangkitan.
Kesimpulan
Ubat penahan sakit boleh memberikan kelegaan yang besar, tetapi penting untuk menggunakannya dengan bijak. Pilihan tanpa preskripsi seperti paracetamol dan NSAID berkesan untuk kesakitan ringan, manakala inhibitor COX-2 seperti celecoxib sering digunakan untuk keadaan kronik dengan kurang kerengsaan perut. Opioid harus digunakan untuk kesakitan yang lebih teruk di bawah pengawasan perubatan. Sentiasa rujuk doktor atau ahli farmasi untuk mengelakkan komplikasi, terutamanya untuk penggunaan jangka panjang.